Boşanma Davası Süreci Rehberi

Boşanma Davası Türleri: Anlaşmalı ve Çekişmeli

Boşanma davaları Türkiye’de iki temel türde açılabilir: anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma. Anlaşmalı boşanma, eşlerin evlilik birliğinin sona ermesi ve bunun sonuçları konusunda (velayet, nafaka, mal paylaşımı gibi) tamamen uzlaşmaları durumudur. Türk Medeni Kanunu’nun 166/3 maddesine göre anlaşmalı boşanma için evliliğin en az 1 yıl sürmüş olması, her iki eşin de mahkemede bizzat hazır bulunup boşanma iradelerini açıklamaları ve yazılı bir anlaşma (protokol) sunmaları gerekir. semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr. Hâkim, tarafların iradelerini ve protokolün içeriğini kanuna uygun bulursa tek celsede anlaşmalı boşanmaya karar verebilir. Anlaşmalı boşanmada eşler, protokolde çocukların velayeti, kişisel ilişki (görüşme) düzeni, yoksulluk ve iştirak nafakası, maddi ve manevi tazminat ve mal paylaşımı gibi tüm konularda anlaşmış olmalıdır. semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr. Bu sayede süreç çok kısa sürer ve çoğunlukla ilk duruşmada sonuçlanır. semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr.

Çekişmeli boşanma ise eşlerin boşanma veya sonuçları konusunda anlaşamadığı durumlarda veya evliliğin henüz bir yılını doldurmaması halinde söz konusudur. semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr. Bu dava türünde taraflardan biri tek başına boşanma davası açar ve diğer eş boşanmak istemese bile dava görülür. semihaaslan.av.tr. Çekişmeli boşanmada davacı eş, Türk Medeni Kanunu’nda sayılan boşanma sebeplerinden birine dayanarak evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını ya da kanunda belirtilen özel bir sebebin gerçekleştiğini ispatlamak zorundadır. Kanunda zina, hayata kast ve pek fena muamele (eşe şiddet veya ağır hakaret), suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, terk ve akıl hastalığı gibi özel boşanma sebepleri ile “evlilik birliğinin sarsılması (şiddetli geçimsizlik)” gibi genel sebep düzenlenmiştir.semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr. Çekişmeli davada hakimin kararı verebilmesi için ileri sürülen sebebin ispatı gereklidir; bu amaçla tanık ifadeleri, belge ve kayıtlar gibi deliller sunulur.semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr.

Anlaşmalı ve çekişmeli boşanmanın farkları şu şekilde özetlenebilir:

Konu	Anlaşmalı Boşanma	Çekişmeli Boşanma
Evlilik Süresi Şartı	En az 1 yıllık evlilik şartı vardır. semihaaslan.av.tr.	Süre şartı yoktur; evlilik 1 yıldan kısa ise ancak bu yolla boşanılırsemihaaslan.av.tr.
Tarafların Katılımı	Her iki eş de duruşmaya bizzat katılıp protokolü onaylarsemihaaslan.av.tr.	Bir eşin talebiyle açılır; diğer eş duruşmaya gelmese bile dava görülür (avukatla temsil mümkündür)semihaaslan.av.tr.
İçerik ve Prosedür	Eşler, boşanmanın tüm koşullarında (nafaka, velayet, mal paylaşımı vb.) anlaşmıştır; protokol hazırlanırsemihaaslan.av.tr. Hakim sadece anlaşmanın kanuna uygunluğunu denetler.	Eşler arasında anlaşmazlık vardır; hâkim delil ve tanıklarla kusur ve sebepleri araştırır. Velayet, nafaka, tazminat, mal paylaşımı gibi tüm konularda tarafların taleplerine ve kusur durumuna göre hakim karar verirsemihaaslan.av.tr.
Süre	Genellikle tek celsede (duruşmada) bitersemihaaslan.av.tr. Karar, temyiz edilmezse birkaç hafta içinde kesinleşirsemihaaslan.av.tr.	Daha uzun sürer: Ortalama 5-6 celse sürebilirsemihaaslan.av.tr. Delil toplama, tanık dinleme derken dava birinci aşamada 1-2 yıl sürebilir; istinaf ve Yargıtay aşamalarıyla birlikte birkaç yıl alabilir.
Maliyet	Daha düşük masraflı: Az duruşma yapıldığı için yargılama giderleri ve avukatlık ücretleri nispeten düşüktürsemihaaslan.av.tr.	Daha maliyetli: Çok sayıda duruşma ve uzun süreç nedeniyle harç, gider ve avukatlık ücreti daha yüksek olursemihaaslan.av.tr. Ayrıca taraflar arasında nafaka, tazminat, mal paylaşımı çekişmesi varsa masraflar artar.
Hakimin Rolü	Hakim, protokoldeki düzenlemelerin çocukların menfaatine ve hukuk düzenine aykırı olup olmadığına bakar. Gerek görürse küçük değişiklikler önerebilir (ör. çocuk için nafaka miktarı); taraflar bu değişikliği kabul ederse karar verirbarandogan.av.tr. Anlaşma onaylanırsa kusur araştırması yapılmaz.	Hakim, tarafların kusur durumunu ve iddialarını değerlendirir. Kusur ispatı önem taşır. Hangi tarafın daha kusurlu olduğuna göre tazminat veya yoksulluk nafakası gibi sonuçlara hükmeder. Ayrıca çocukların velayeti ve kişisel ilişki düzeni tamamen çocuğun yararı gözetilerek, gerekirse uzman raporları alınarak mahkemece belirlenir.

Özetle, eşler bütün konularda uzlaşabiliyorsa anlaşmalı boşanma daha hızlı ve kolay bir yoldur. Ancak anlaşma sağlanamıyorsa veya evlilik bir yılı doldurmamışsa, çekişmeli boşanma davası açılması gerekir. Çekişmeli davalarda süreç uzadığı gibi taraflar için daha stresli olabilmektedirsemihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr. Yine de çekişmeli dava sırasında taraflar uzlaşıp anlaşmalı boşanmaya dönebilmektedir; mahkemeye sunulacak bir protokolle devam eden dava anlaşmalıya çevrilebilir (tabii evlilik bir yılı geçtiyse)semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr.

Boşanma Davası Süreci (Başvurudan Karara)

Boşanma davasının açılması ve ilerleyişi belirli usul adımlarını izler. Süreç, dava dilekçesinin hazırlanmasıyla başlar ve kararın kesinleşmesine kadar devam eder. Genel olarak aşağıdaki adımlar izlenir:

1. Dava Dilekçesinin Hazırlanması: Boşanmak isteyen taraf (davacı), bir boşanma dilekçesi yazarak süreci başlatır. Dilekçede, boşanma sebebi veya sebepleri hukuki dayanaklarıyla birlikte anlatılır ve davacının talepleri belirtilir (örn. velayet, nafaka, tazminat talepleri)harbiyehukuk.comharbiyehukuk.com. Anlaşmalı boşanma dilekçesi genellikle kısa tutulur ve hazırlanmış protokole atıf yapar; çekişmeli boşanmada ise dilekçede evlilikte yaşanan olaylar kronolojik sırayla ve detaylı biçimde anlatılırharbiyehukuk.com. Dilekçe ekine, tarafların kimlik fotokopileri, evlilik cüzdanı veya nüfus kayıt örneği, vekâletname (avukat varsa) ve anlaşmalı boşanmada protokol gibi gerekli belgeler eklenirharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com. Çekişmeli davalarda ayrıca iddiaları ispatlamaya yarayacak deliller listesi ve varsa tanık listesi de dilekçeye eklenmelidirharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com.
2. Yetkili Mahkemeye Başvuru: Dilekçe ve ekleri hazırlandıktan sonra davacı (anlaşmalı boşanmada her iki eş birlikte) bunu yetkili mahkemeye sunar. Boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemesi’dir; Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi sıfatıyla davaya bakarharbiyehukuk.com. Yer bakımından yetkili mahkeme ise eşlerden birinin yerleşim yeri veya son 6 aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir (TMK m.168)harbiyehukuk.com. Davacı, dilekçesini mahkemenin tevzi bürosuna verirken görevliler evrakı ve kimlikleri kontrol eder; eksik belge varsa tamamlaması istenir, tamamsa dava esasa kaydedilir (yani dava açılmış olur)harbiyehukuk.comharbiyehukuk.com.
3. Harç ve Giderlerin Ödenmesi: Dava açılırken başvuru harcı, peşin harç ve gider avansı gibi yargılama masrafları mahkeme veznesine ödenir. 2025 yılı için bir boşanma davası açmanın toplam mahkeme masrafı (harçlar ve gider avansı) anlaşmalı boşanma için birkaç bin TL tutarında iken çekişmeli davalarda taleplerin kapsamına göre daha yüksek olabilmektedirharbiyehukuk.com. Örneğin, 2025’te başvuru ve peşin harç toplamı yaklaşık 855 TL olup, tebligat ve bilirkişi gibi masraflar için ~2.000 TL gider avansı yatırılması öngörülmüştür (toplam ~3.000 TL)denktas.av.trdenktas.av.tr. Davada mal paylaşımı, ziynet alacağı gibi maddi talepler varsa, talep değeri üzerinden nispi harç da ayrıca alınırdenktas.av.tr. Tüm gerekli ödemeler yapılıp dekontları dosyaya konulduktan sonra mahkeme, dava dosyasına bir esas numarası verir. Bu noktadan itibaren dava yargılama süreci başlamıştırharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com.
4. Tensip ve İlk İnceleme: Dava açıldıktan sonra mahkeme tarafından bir tensip tutanağı (ön inceleme zaptı) hazırlanır. Tensipte, ilk duruşma tarihi, taraflara dilekçelerin tebliği ve cevabı için süreler ile sunulacak delillere ilişkin süreler belirtilirharbiyehukuk.com. Örneğin çekişmeli davalarda tensiple birlikte davalı tarafa dilekçeye cevap vermesi için genelde 2 haftalık süre tanınır ve duruşma günü birkaç ay sonrasına belirlenirharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com. Anlaşmalı boşanmalarda ise çoğunlukla tensipte yakın bir tarihe tek celse olarak duruşma günü verilir çünkü uzun bir yargılama yapılmayacaktırharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com. Tensip tutanağı her iki tarafa tebliğ edilir. Ön inceleme duruşmasında, özellikle çekişmeli davalarda, hakim tarafların anlaşıp anlaşamadıkları konuları saptar ve usule ilişkin eksikleri giderir. Ayrıca kanunen hakimin, ilk duruşmada mümkünse tarafları barıştırmaya çalışması (arabuluculuk değil ama uzlaşma önerisi) görevi de vardır; taraflar barışmazsa yargılamaya devam edilir.
5. Yargılama (Tahkikat) Aşaması: Çekişmeli davalarda, ön inceleme sonrası tahkikat safhasına geçilir. Bu aşamada davanın ispatı için tarafların gösterdiği tanıklar dinlenir, sunulan belge ve kayıtlar incelenir, gerekirse kurumlardan bilgi istenir. Özellikle çocukların durumu ve velayet konusunda mahkeme, gerek görürse bir uzman bilirkişi heyeti (psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı) aracılığıyla sosyal inceleme raporu alırbarandogan.av.tr. Taraflar, iddialarını desteklemek için örneğin telefon mesajları, fotoğraflar, hastane raporları, polis tutanakları gibi delilleri dosyaya sunarlar; sunulan her türlü delilin hukuka uygun yollarla elde edilmiş olması gerekir, aksi halde hakim bunları kabul etmeyecektirharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com. Bu süreç, davanın karmaşıklığına göre birden fazla duruşma gerektirebilir. Hakim, her duruşmada toplanan delilleri değerlendirir ve eksik kalan hususlar varsa tamamlanmasına karar verip duruşmayı erteler. Anlaşmalı boşanmada ise taraflar ilk ve tek duruşmaya birlikte gelir; hakim her iki eşe protokolü kabul edip etmediklerini ve kendi özgür iradeleriyle boşanmak isteyip istemediklerini bizzat sorarharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com. Eşler bunu teyit ederse ve protokol hukuka uygun bulunursa, genellikle aynı duruşmada karar verilirharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com. (Not: Çekişmeli davalarda da taraflar dilerse davanın her aşamasında anlaşarak davayı anlaşmalıya döndürebilirler; böyle bir durumda derhal tahkikat bitip karar verilebilir.)
6. Karar ve Kesinleşme: Yargılama sonunda tüm deliller toplandıktan sonra hakim, boşanma talebi hakkında hükmünü açıklar. Boşanma şartları oluşmuşsa mahkeme evliliğin sona ermesine karar verir ve aynı kararda fer’i sonuçlar dediğimiz velayet, nafaka, tazminat, kişisel ilişki (çocukla görüşme) düzeni, mal rejiminin tasfiyesi gibi konular hakkında da hüküm kurar (TMK m.182, 184)harbiyehukuk.com. Anlaşmalı boşanmada genellikle karar duruşmada sözlü olarak açıklanır ve taraflar temyiz haklarından feragat ettiklerini beyan ederlerse yaklaşık 2 hafta içinde karar kesinleşirharbiyehukuk.comsemihaaslan.av.tr. Taraflar feragat etmez ama temyize de gitmezse, kanuni sürelerin dolmasıyla (istinaf/temyiz süresi) karar kendiliğinden kesinleşir. Çekişmeli davada ise karar yazıldıktan sonra tebliğ edilir; tarafların istinaf ve temyiz hakkı vardır. Taraflar kararı kabul ederse veya istinaf başvurusu yapıp Bölge Adliye Mahkemesi kararı onarsa, karar kesinleşir. Temyize gidilirse Yargıtay incelemesi sonucunda onama ile kesinleşir veya bozma olursa dava yeniden görülür. Boşanma kararı kesinleştikten sonra mahkeme, kesinleşme şerhini nüfus müdürlüğüne gönderir ve evlilik birliği nüfus kütüğüne resmi olarak sona erdirilirharbiyehukuk.com. Böylece hukuken boşanma tamamlanmış olur.

Not: Boşanma davası devam ederken hakim, gerekli görürse tedbiren bazı kararlara hükmeder. Örneğin geçici velayet düzenlemesi yapabilir, çocuklar ve eş için tedbir nafakası bağlayabilir (TMK m.169)hasgulerhukuk.comhasgulerhukuk.com, eşlerin mal varlığına ilişkin önlemler alabilir. Bu tedbirler davanın sonucunda verilen kararla birlikte ortadan kalkar veya esas karara dönüşür. Ayrıca çekişmeli davalarda uzun süren yargılama boyunca eşler fiilen ayrı yaşayacağından, ayrı yaşama süresince “ortak hayat yeniden kurulmamışsa” ve dava da devam ediyorsa, 3 yılın sonunda TMK 166/4’e dayanarak taraflardan biri kesin boşanma kararı talep etme hakkına sahip olur; mahkeme bu koşulda kusur aramadan boşanmaya hükmedebilir.

Çocukların Durumu: Velayet, Ortak Velayet ve Görüşme Hakları

Boşanma sürecinde çocukların velayeti ve onlarla kişisel ilişki (görüşme hakları) en önemli konulardandır. Türk Medeni Kanunu’na göre evlilik devam ettiği sürece anne ve baba velayeti birlikte kullanır, ancak boşanma durumunda velayet kural olarak eşlerden birine verilir (TMK m.336)kulacoglu.av.trkadimhukuk.com.tr. Mahkeme, anne ve babadan hangisinin çocuğun bakım ve eğitiminde daha yararlı olacağını saptayarak velayeti o tarafa bırakır. Bu karar verilirken çocuğun yaşı, bakım ve şefkat ihtiyacı, anne-babanın yaşam koşulları ve çocuğun üstün menfaati dikkate alınırbarandogan.av.trbarandogan.av.tr. Özellikle çok küçük (öz bakım gerektiren) çocukların anne bakımına muhtaç olduğu varsayımı uygulamada yaygınsa da, her somut olay ayrı değerlendirilir; baba da uygun koşullar sağlıyorsa velayet babaya verilebilir. Kanun, hakimin velayet konusunda çocuğun yüksek yararını esas almasını emreder (TMK m.182)hasgulerhukuk.com. Çocuk yeterince olgun ise (genellikle 8-10 yaş üzeri), hakim gerek görürse çocuğun tercihini de dinleyebilirbarandogan.av.tr.

Boşanma sonrasında Türk hukukunda klasik olarak “ortak velayet” düzenlemesi yoktu; yani velayet genelde tek ebeveynde olur, diğer ebeveyne ise çocukla belirli aralıklarla görüşme hakkı tanınırdıkulacoglu.av.tr. Ancak son yıllarda içtihatlarda ve uluslararası sözleşmelerin etkisiyle, her iki ebeveynin rızası varsa ortak velayet uygulaması da mümkün hale gelmiştir. Özellikle anlaşmalı boşanmalarda taraflar ortak velayet konusunda anlaşırlarsa mahkeme bunu onaylayabilmektedirkadimhukuk.com.tr. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2017 tarihli bir kararında, boşanma halinde ortak velayetin Türk kamu düzenine aykırı olmadığını vurgulayarak, her iki tarafın talebi ve çocuğun yararı halinde ortak velayete hükmedilebileceğini belirtmiştirkadimhukuk.com.tr. Bu çerçevede, günümüzde bazı mahkemeler uygun durumlarda (örneğin ebeveynler uyum içinde işbirliği yapabiliyorsa) ortak velayet kararı verebilmektedir. Ortak velayet, çocuğun hukuki bakımından her iki ebeveynin de velayet hakkını sürdürmesi demektir; çocuk fiilen bir ebeveynin yanında yaşasa bile, anne ve baba çocuğun önemli konularında (eğitim, sağlık vb.) birlikte karar alırlarkadimhukuk.com.tr. Ortak velayetin çocuğun menfaatine olması şarttır ve genellikle ebeveynlerin anlaşabildiği vakalarda uygulanır; çekişmeli durumlarda ortak velayet uygun görülmeyebilirkulacoglu.av.tr.

Velayet kendisine verilmeyen ebeveyn, çocukla kişisel ilişki kurma (görüşme) hakkına sahiptir. Mahkeme, boşanma kararında çocuğun velayetiyle birlikte diğer ebeveynle görüşme takvimini de düzenler (örneğin her ayın belirli hafta sonları, yaz tatilinin belli bir bölümü gibi)erdemakcay.av.tr. Bu görüşme planı da çocuğun yaşına, okul durumuna ve yararına uygun olmalıdırav-saimincekas.com. Velayet hakkı kendisinde olmayan ebeveyn, çocuğun eğitim ve sağlık masraflarına katkı için iştirak nafakası ödemekle yükümlüdür (ayrıntısı sonraki bölümde ele alınmıştır)hasgulerhukuk.comkadimhukuk.com.tr. Görüşme hakkı, sadece anne-baba için değil, gerekli hallerde büyükanne, dede gibi yakın akrabalar için de tanınabilir; mahkeme çocuğun menfaatine uygun düşerse üçüncü kişilere de sınırlı kişisel ilişki izni verebilirerdemakcay.av.tr.

Görüşme (kişisel ilişki) hakkının ihlali: Velayet sahibi ebeveynin, mahkemece belirlenen günlerde çocuğu diğer ebeveyne göstermesi yasal bir yükümlülüktür. Eğer velayet sahibi kişi mahkeme kararına rağmen çocuğu göstermez veya görüşmeyi engellerse, diğer taraf icra yoluyla (yeni düzenlemeye göre Adalet Bakanlığı’nın çocuk teslim merkezleri aracılığıyla) bu kararı uygulatabilir. Bu konuda 2022’de yapılan değişiklikle çocuk teslimi işlemleri icra dairelerinden alınarak ücretsiz bir şekilde yerine getirilmektedir. Sürekli engelleme durumunda mahkeme uyarısına rağmen sorun devam ederse velayet değişikliği dahi gündeme gelebilirkadimhukuk.com.tr. Örneğin, çocuğu göstermeme cezası olarak bilinen uygulamada, karşı tarafa çocuğu göstermeyen ebeveyne disiplin hapsi gibi yaptırımlar öngörülmüştür ve tekrarında velayetin karşı tarafa verilmesi istenebilirkadimhukuk.com.tr.

Sonuç olarak, boşanma sürecinde çocuklarla ilgili en önemli ilke “çocuğun üstün yararı”dır. Mahkeme, anne-babanın boşanmadaki kusurlarından bağımsız olarak çocuğun huzurunu, bakımını, eğitimini en iyi sağlayacak velayet düzenini seçer. Nitekim Yargıtay kararlarında da vurgulandığı üzere “hukuken iyi (sadık) bir eş olmak ile iyi bir ebeveyn olmak farklı kavramlardır”; bu nedenle örneğin zina yapan bir eş, çocuğun bakımında diğerinden daha iyi ise velayet ona verilebilirbarandogan.av.tr. Velayet kararları kesin değildir; şartların değişmesi halinde velayetin değiştirilmesi mümkündür (örneğin velayet sahibi ebeveynin çocuğa kötü bakması durumunda diğer ebeveyn velayet değişimi davası açabilir). Boşanma sonrası çocuk, velayet kiminse onunla yaşarken, diğer ebeveynle düzenli kişisel ilişki içinde olacak ve her iki ebeveynin sevgisini, desteğini alma hakkına sahip olacaktır.

Nafaka ve Tazminatlar: Yoksulluk Nafakası, İştirak Nafakası, Maddi/Manevi Tazminat

Boşanma kararıyla birlikte eşler ve çocuklar için bazı mali sonuçlar doğar. Türk Medeni Kanunu, bu kapsamda nafaka türleri ve tazminat taleplerini düzenlemiştir. Boşanmada gündeme gelebilecek nafakalar başlıca yoksulluk nafakası, iştirak nafakası (çocuk nafakası) ve tedbir nafakası (dava süresince geçici nafaka) olarak sayılabilir. Tazminatlar ise maddi ve manevi tazminat şeklindedir (TMK m.174).

• Yoksulluk Nafakası: Boşanma yüzünden ekonomik olarak zorluk yaşayacak (yoksulluğa düşecek) eş lehine, diğer eş tarafından ödenen nafakadır. Kanuna göre, “boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla, geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir” (TMK m.175)hasgulerhukuk.com. Bu tanımdan çıkan şartlar şöyle özetlenebilirhasgulerhukuk.com:
  • Nafaka talep eden eş, boşanma sonucunda yoksulluğa düşecek olmalıdır (geliri yok veya çok düşük olmalı, kendi geçimini sağlayamayacak durumda olmalıdır).
  • Nafaka isteyen eş, karşı taraftan daha ağır kusurlu olmamalıdırhasgulerhukuk.com. Yani kendi kusuru daha baskınsa yoksulluk nafakası alamaz. (Nafaka ödeyecek tarafta ise kusur şartı aranmaz; tamamen kusursuz olsa bile diğer şartlar varsa nafaka ödemek zorunda kalabiliresraakyildiz.av.tr.)
  • Nafaka talebi, taraflardan birinin istemi üzerine değerlendirilir; hakim kendiliğinden yoksulluk nafakası veremezhasgulerhukuk.com. Bu talep boşanma davası sırasında ileri sürülebileceği gibi, Yargıtay içtihatları gereği boşanma kesinleştikten sonra ayrı bir dava ile de istenebilirhasgulerhukuk.com (TMK’da bir yıllık süre sınırlaması bulunmadığı kabul edilmektedir). Yoksulluk nafakası, hükmedildiği takdirde süresizdir – yani belirli bir süreye bağlı değildir ve ihtiyaç devam ettikçe ödenirhasgulerhukuk.com.
  Yoksulluk nafakası alan kişinin durumunda ileride değişiklik olursa, nafaka artırımı/azaltımı veya kaldırılması gündeme gelebilir. Kanuna göre nafaka alacaklısı yeniden evlenirse veya taraflardan biri ölürse nafaka kendiliğinden kalkar; nafaka alan kişi evlenme olmaksızın fiilen evli gibi yaşamaya başlarsa, sürekli bir işiyle yoksulluktan kurtulursa ya da ahlaka aykırı (haysiyetsiz) bir hayat sürmeye başlarsa mahkeme kararıyla kaldırılabilir (TMK m.176)hasgulerhukuk.com. Ayrıca nafaka ödemeleri irat (aylık) şeklinde olabileceği gibi toplu ödeme şeklinde de kararlaştırılabilirhasgulerhukuk.com. Önemli: Yargıtay kararları, ağır kusurlu eş lehine yoksulluk nafakası verilemeyeceğini açıkça vurgulamıştır. Örneğin bir içtihatta “boşanmaya sebep olan olaylarda davacı-karşı davalı kadının ağır kusurlu olduğu anlaşıldığından, ağır kusurlu eş yararına yoksulluk nafakası takdir edilmesi doğru değildir” denilerek yerel mahkemenin nafaka kararını bozmuşturbarandogan.av.tr. Yani eşlerden biri tamamen veya daha ziyade kusurlu ise, bu taraf yoksulluk nafakası talep edemez. Bu nedenle, nafaka isteyen eşin boşanmaya neden olan olaylardaki kusuru karşı taraftan az veya en fazla eşit olmalıdırbarandogan.av.tr.
• İştirak Nafakası (Çocuk Nafakası): Boşanma ile birlikte ergin olmayan (18 yaşından küçük) çocukların bakımı, eğitimi, sağlık giderleri gibi ihtiyaçları için, velayeti almayan ebeveynin, velayet sahibi ebeveyne katkı olarak ödediği nafakaya iştirak nafakası denir. TMK 182/2’ye göre “Velayetin kullanılmasına kendisine verilmeyen eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır.”hasgulerhukuk.com. İştirak nafakası, boşanma kararının kesinleşmesiyle başlar ve çocuk ergin olana kadar devam ederhasgulerhukuk.com. Çocuk ergin (18 yaş) olduktan sonra kural olarak sona erer; ancak eğitimine devam eden (üniversite vb.) çocuklar için yargı kararları nafakanın eğitim bitimine kadar sürebileceğini kabul etmektedirhasgulerhukuk.com. Bu durumda yükümlü ebeveyn, imkanları ölçüsünde ergin çocuğun eğitimi için de katkı yapmaya devam eder. İştirak nafakası miktarı belirlenirken anne ve babanın gelir durumları, çocuğun yaş ve ihtiyaçları göz önünde tutulur; miktar sabit olmayıp ekonomik koşullara göre ileride artırılabilir. İştirak nafakası, velayetin ortak kullanıldığı durumlarda da uygulanabilir – örneğin ortak velayet olsa bile çocuk fiilen bir ebeveynin yanındaysa, diğeri yine çocuk masraflarına katılmakla yükümlüdürkadimhukuk.com.tr.
• Tedbir Nafakası: Boşanma davası açılmasıyla birlikte hüküm kesinleşene kadar, davanın devam ettiği süre için ekonomik olarak zayıf olan eş ve çocuklar lehine hakim geçici nafaka (tedbir nafakası) kararı verebilir (TMK m.169)hasgulerhukuk.com. Tedbir nafakası, davanın açılmasıyla başlar ve boşanma kararının kesinleşmesine dek sürerhasgulerhukuk.comhasgulerhukuk.com. Bu nafakaya hükmedilirken kimin kusurlu olduğuna değil, tarafların o anki mali durumlarına bakılırhasgulerhukuk.com. Örneğin ayrı yaşamaya başlayan çalışmayan eş ve çocuklar için, diğer eşin mali gücü oranında aylık bir nafaka belirlenir ve dava süresince ödenir. Boşanma kararı kesinleşince tedbir nafakası son bulur; eğer boşanma kararıyla birlikte çocuk için iştirak nafakası, eş için yoksulluk nafakası hükmedildiyse, bunlar tedbir nafakasının yerine geçer. Ayrıca boşanma davası açılmadan da (TMK m.197 uyarınca) haklı bir nedenle ayrı yaşayan eş, diğerinden kendisi ve çocuklar için tedbir nafakası talep edebilirhasgulerhukuk.comhasgulerhukuk.com.
• Maddi Tazminat: Boşanma yüzünden bir eşin mevcut veya beklenen menfaatleri zarar görmüşse ve bu eş boşanmada kusursuz veya daha az kusurlu ise, karşı taraftan uygun miktarda maddi tazminat talep edebilir (TMK m.174/1)esraakyildiz.av.tr. Mevcut menfaatler boşanma olmasaydı devam edecek menfaatlerdir (ör. eşin sağlık sigortasından yararlanma, aile konutunda oturma hakkı, birlikte edinilecek mallar gibi); beklenen menfaatler ise geleceğe yönelik olası kazanımlardır (ör. ileride elde edilebilecek destek vs.). Tazminat talep eden eşin daha az kusurlu olması şarttır; ağır kusurlu eş maddi tazminat isteyemez. Örneğin kendisi tamamen kusurlu olduğu için boşanmaya sebep olmuş bir kişi, boşanmayla ilgili tazminat alamaz. Maddi tazminat genelde toplu para şeklinde ödenir ancak taraflar anlaştıkça veya mahkeme kararıyla irad (dilimler) şeklinde ödenmesi de mümkündürhasgulerhukuk.com. Hâkim tazminatın ödeme şeklini ve miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.
• Manevi Tazminat: Boşanmaya yol açan olaylar nedeniyle kişilik hakları saldırıya uğrayan (onuru kırılan, derin üzüntü yaşayan) eş, kusurlu diğer taraftan manevi tazminat adı altında uygun miktar para ödenmesini talep edebilir (TMK m.174/2)esraakyildiz.av.tr. Manevi tazminatın amacı, boşanmaya sebep olan haksız fiillerin kişide yarattığı manevi zararın bir nebze olsun giderilmesidiresraakyildiz.av.tresraakyildiz.av.tr. Hakim manevi tazminat miktarını belirlerken tarafların kusur derecelerini, ekonomik ve sosyal durumlarını, fiilin ağırlığını dikkate alır; tazminat zenginleşmeye yol açacak boyutta olmamalıdıresraakyildiz.av.tr. Örneğin eşine sürekli fiziksel şiddet uygulayan veya onu küçük düşürecek şekilde aldatan birine karşı diğer eş manevi tazminat isteyebilir. Manevi tazminat peşin (toplu) ödenir; taksitler halinde manevi tazminat ödenmesi kanunen mümkün değildirhasgulerhukuk.com.

Hem maddi hem manevi tazminat talepleri, boşanma davasıyla birlikte ileri sürülebilir. Ayrıca boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıl içinde ayrı bir dava olarak da talep edilebilir (TMK m.178). Bu süre geçirildikten sonra tazminat hakkı zamanaşımına uğrar. Yoksulluk nafakası için ise Yargıtay, bir yıllık sürenin katı biçimde uygulanamayacağına ve boşanma sonrası da istenebileceğine hükmetmiştirhasgulerhukuk.com. Uygulamada çoğunlukla tüm bu talepler boşanma davasının içinde birlikte ileri sürülür ve mahkeme tek kararla hepsini sonuçlandırır.

Örnek: Yargıtay 2. Hukuk Dairesi bir kararında, eşine ağır hakaretler eden ve onur kırıcı davranışlarda bulunan kocanın tamamen kusurlu olduğuna hükmederek, boşanma ile birlikte kadının kişilik haklarının zedelendiği gerekçesiyle kadın yararına manevi tazminata karar verilmesi gerektiğine değinmiştir. Başka bir kararda ise, eşi tarafından aldatılan (zina mağduru) kadının hem maddi hem manevi tazminat talebinin kabulü gerektiği, ayrıca kadının boşanma sonrası yoksulluğa düşecek olması ve kusurunun da erkeğe göre ağır olmaması nedeniyle yoksulluk nafakası bağlanmasının doğru olacağı vurgulanmıştırbarandogan.av.tresraakyildiz.av.tr.

Mal Paylaşımı: Edinilmiş Malların Tasfiyesi ve Mal Rejimleri

Eşlerin boşanması, sadece kişisel ilişkileri değil mali ilişkilerini de sona erdirir. Bu kapsamda, evlilik süresince edinilmiş malların nasıl paylaşılacağı önemli bir konudur. Türkiye’de 01.01.2002 tarihinden sonra yapılan evliliklerde yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir (TMK m.218). Bu rejime göre, evlilik süresince eşlerin edinilmiş malları (yani her birinin çalışması ve gelirleriyle elde ettiği malvarlıkları) boşanma halinde yarı yarıya paylaşılırdenktas.av.trdenktas.av.tr. Buna karşılık kişisel mallar (eşlerin evlilikten önce sahip oldukları veya sonradan miras, bağış gibi karşılıksız kazandıkları mallar, manevi tazminat alacakları vb.) paylaşım dışıdırdenktas.av.tr. Kısaca: her eş kendi kişisel mallarını alır; edinilmiş mal grubundakiler ise “artık değer” hesaplanarak eşit bölüşülürdenktas.av.tr.

Mal rejimi türleri: Türk Medeni Kanunu dört tür mal rejimi öngörür: (1) Edinilmiş mallara katılma, (2) Mal ayrılığı, (3) Paylaşmalı mal ayrılığı, (4) Mal ortaklığı. Eşler evlenirken veya evlilik içinde noterde mal rejimi sözleşmesi yaparak bu rejimlerden birini seçebilirler. Eğer özel bir seçim yapılmadıysa, 2002’den sonraki evliliklerde kendiliğinden edinilmiş mallara katılma (yasal rejim) geçerlidir. Eski Medeni Kanun döneminde (2002 öncesi) yasal rejim mal ayrılığı idi; 2002’deki değişiklikle mevcut evlilikler otomatik olarak edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olmuştur. Ancak 2002 öncesi evlilikten gelen mallar için farklı hukuki hesaplamalar uygulanır.

Edinilmiş mal / kişisel mal ayrımı: Kanun, bazı malvarlığı değerlerini açıkça kişisel mal saymıştır (TMK m.220). Örneğin eşlerden birinin evlilik öncesi sahip olduğu ev/araba/para, miras veya hediye yoluyla elde ettiği malvarlığı, kişisel kullanım eşyaları (kişisel takılar, kıyafet gibi) ve manevi tazminat kazancı kişisel mal olup paylaşılmazdenktas.av.tr. Bunların dışındaki malvarlığı değerleri kural olarak edinilmiş mal kabul edilirdenktas.av.tr. Örneğin evlilik süresince tarafların çalışıp kazandıkları para ve bununla alınan taşınmazlar/araba, maaşlar, primler, çalışma karşılığı elde edilen kıdem tazminatı vs., emekli ikramiyesi, şirket kar payları vb. edinilmiş mal sayılırdenktas.av.trdenktas.av.tr. Bir malın kişisel mal olduğunu iddia eden taraf bunu ispatla yükümlüdür; ispatlanamazsa edinilmiş mal kabul edilirdenktas.av.tr. Ayrıca eşler, edinilmiş malından diğer eşin rızası olmadan karşılıksız kazandırmalar yapmışsa veya mal kaçırmaya kalkışmışsa, bu değerler de hesaplamaya dahil edilir (eklenecek değerler, TMK m.229). Her eşin edinilmiş mal toplamından varsa o mala dair borçlar düşülür, sonra iki eşin artık değeri toplanır ve yarı yarıya paylaşılırdenktas.av.trdenktas.av.tr. Mal rejimi tasfiyesinde teknik hesaplamalar karmaşık olabildiğinden, uygulamada bilirkişiler aracılığıyla hesap yapılması sık görülür.

Boşanma davası ve mal paylaşımı davası: Boşanma davası ile mal rejiminin tasfiyesi (mal paylaşımı) hukuken farklı davalardır. Boşanma davasında hakim, kural olarak mal paylaşımı konusunda karar vermez. Taraflar anlaşmalı boşanma protokolünde mal paylaşımı konusunu kararlaştırmışlarsa (örn. “ev araba falanca eşte kalacak, diğer eş bunlar üzerinde hak talep etmeyecek” diye) bu, sözleşmesel bir anlaşma olarak geçerlidir ve genel hükümlere göre uygulanır. Ancak anlaşmazlık varsa mal paylaşımı için ayrı bir mal rejimi tasfiye davası açmak gerekir. Uygulamada bazı avukatlar, çekişmeli boşanma dilekçesine mal paylaşımı taleplerini de yazsa bile, mahkeme genellikle bunları asıl boşanmadan ayırır (tefrik eder) ve ayrı bir esasa kaydederdenktas.av.trdenktas.av.tr. Çünkü boşanma davası sonuçlanmadan mal rejimi hesaplaması yapmak pratik değildir. Kanunen mal rejimi, boşanma kararının kesinleştiği anda sona erer (TMK m.225). Mal paylaşımı davası, boşanma hükmü kesinleştikten sonra açılmalıdır; zaten boşanma davası sonuçlanmadan açılırsa da bekletici mesele yapılarak boşanma kesinleşene kadar bekletilirdenktas.av.tr.

Bir mal paylaşımı (tasfiye) davası, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içinde açılabilirdenktas.av.tr. Yargıtay, mal rejimi alacaklarında 10 yıllık zamanaşımı uygulamaktadırdemirbas.av.tr. Bu nedenle, boşanma gerçekleştikten sonra eşlerin mal paylaşımı talepleri varsa, bu süreyi geçirmeden dava açmaları gerekir. Görevli mahkeme yine aile mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise genellikle boşanmanın görüldüğü yer mahkemesidir (veya davalının yerleşim yeri mahkemesi de olabilir).

Mal paylaşımı davasında, talep edilebilecek kalemler katılma alacağı, katkı payı alacağı ve değer artış payı gibi hukuki terimlerle anılır. En yaygın olan katılma alacağı, yukarıda anlatıldığı şekilde edinilmiş malların artık değerinin yarısıdırdenktas.av.trdenktas.av.tr. Katkı payı alacağı ise eski (2002 öncesi) mal ayrılığı rejiminden kalan bir taleptir; bir eşin diğerinin mal edinmesine yaptığı maddi katkıyı talep etmesini ifade ederdenktas.av.tr. Değer artış payı da benzer şekilde, bir malın değerine diğer eşin katkısıyla gelen artışın talep edilmesidir.

Taraflar mal paylaşımı konusunda anlaşabilirler; bu durumda anlaşma çerçevesinde malları bölüşmeleri mümkündür. Anlaşmalı boşanma protokolünde mal paylaşımını da açıkça karara bağlamak, sonradan çıkabilecek anlaşmazlıkları önleyebilir. Ancak anlaşma yoksa, örneğin tapuda her iki eşten birinin adına kayıtlı taşınmazlar veya araçlar için diğer eş dava açarak hakkı olan payı parasal olarak talep eder; mahkeme gerekirse ilgili malın satışına karar verip bedel üzerinden paylaşım yapabilir.

Örnek: Tarafların evlilik sırasında aldıkları bir ev kocanın adına kayıtlı olsun. Boşanma sonrası kadın mal paylaşımı davası açarak bu evin edinilmiş mal olduğunu ve yarı hissesine denk gelen bedelin kendisine ödenmesini talep edebilir. Mahkeme evin değerini belirleyip, kocanın evle ilgili borçlarını da düşerek kalan tutarın yarısının kadına ödenmesine hükmeder. Eğer evin alınmasına kadının kişisel malvarlığından bir katkı yapıldığı ispatlanırsa, kadının ayrıca katkı payı alacağı da hesaplanır. Diğer yandan, eğer bu ev gerçekte kocaya babası tarafından hediye edilmiş ama resmi olarak satış gösterilmişse, mahkeme onu kişisel mal kabul edebilir (çünkü karşılıksız kazandırma). Nitekim Yargıtay, boşanmada bir eşin babasının bağışladığı evin, satış gibi görünse bile bağış olduğunun kanıtlanması halinde mal paylaşımına dahil edilemeyeceğini belirtmiştirdenktas.av.trdenktas.av.tr.

Gerekli Belgeler ve Masraflar

Boşanma davası açmak için gerekli belgeler ve yapılması gereken masraflar hem usulün doğru ilerlemesi hem de davanın kabulü için önemlidir.

• Dava Dilekçesi: Boşanma sebeplerini ve talepleri içeren, hukuki usule uygun hazırlanmış dilekçedir (yukarıda “Boşanma Süreci” bölümünde ayrıntılı açıklandı). Dilekçede davacının kimlik ve adres bilgileri, davalının (eşinin) kimlik ve adres bilgileri, evlilik tarih ve yeri gibi bilgiler de bulunur. Anlaşmalı boşanmalarda dilekçede kısaca “ekli protokol çerçevesinde boşanmaya karar verilmesi” talep edilirken, çekişmeli davalarda olaylar ve gerekçeler ayrıntılı yazılmalıdırharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com.
• Kimlik Belgeleri: Davacının (ve varsa davalı eşin) nüfus cüzdanı/T.C. kimlik kartı fotokopisi dilekçeye eklenmelidirharbiyehukuk.com. Eğer davayı vekil (avukat) açıyorsa, avukatın dava açabilmesi için müvekkilinden aldığı noter onaylı vekaletname de dosyaya konulmalıdırharbiyehukuk.com.
• Evlilik Belgesi: Boşanma davası için evlilik birliğinin varlığı resmi olarak doğrulanmalıdır. Genellikle eşlerin evlilik cüzdanı fotokopisi veya nüfus müdürlüğünden alınmış evlenme kayıt örneği sunulur. Mahkeme, UYAP sistemi üzerinden de evlilik bilgisini teyit edebilir ama belge sunmak işlemleri hızlandırabilir.
• Anlaşmalı Boşanma Protokolü: Anlaşmalı boşanma davasında, eşlerin üzerinde anlaştığı tüm hususları içeren, imzalı boşanma protokolü hazırlanıp dilekçeye eklenmelidirharbiyehukuk.com. Protokolün her sayfası eşlerce imzalanmalı (tercihen ıslak imzalı) ve velayet, nafaka, tazminat, mal paylaşımı gibi konuların tümünü kapsamalıdır. Hakim, protokolde eksik veya kanuna aykırı bir madde görürse davayı reddedebilirsemihaaslan.av.tr, bu yüzden protokol titizlikle hazırlanmalıdır.
• Çocuklara Ait Belgeler: Evlilikten olma müşterek çocuk veya çocuklar varsa, çocukların kimlik bilgileri de dosyaya eklenmelidirharbiyehukuk.com. Bu, mahkemenin velayet ve iştirak nafakası konusunda doğru karar verebilmesi için gereklidir. Genelde nüfus kayıt örneği içinde çocuklar görüneceğinden ayrı bir belge şart olmamakla birlikte, çocukların T.C. kimlik numaraları dilekçede belirtilmelidir.
• Delil ve Belgeler: Çekişmeli boşanma davalarında, iddiaları desteklemek için öne sürülen her türlü delil liste halinde sunulurharbiyehukuk.com. Örneğin aldatma iddiası varsa otel kayıtları, mesaj dökümleri; şiddet iddiası varsa doktor raporu, darp raporu, polis şikayet tutanağı gibi belgeler; ekonomik durumla ilgili ise maaş bordroları, banka hesap dökümleri vs. delil olarak eklenirharbiyehukuk.comharbiyehukuk.com. Ayrıca tanık dinletilecekse tanık listesi de verilmelidir. Bu belgeler hukuka uygun elde edilmiş olmalıdır – örneğin eşin haberi olmadan kaydedilen telefon konuşması özel hayata gizli tecavüz sayılabileceğinden delil olarak kabul edilmeyebilirharbiyehukuk.com. Tarafların sunduğu deliller mahkemece dilekçelerin teatisi aşamasında birbirine de gönderilir, böylece herkes karşı tarafın delillerinden haberdar olur.
• Harç ve Avans Dekontları: Yukarıda da belirtildiği gibi, dava açarken ödenen başvuru harcı, peşin harç ve gider avansı gibi ücretlerin ödendiğine dair dekontlar da dosyaya konulurharbiyehukuk.com. Bu ödemeler yapılmadan davanın açılmış sayılması mümkün değildir; eksik harç yatırılırsa hakim tamamlanması için süre verir, ama en başta hiçbir harç yatırılmamışsa dava dilekçesi işleme alınmayabilir. 2025 yılı itibariyle boşanma davası açma harcı yaklaşık 615 TL olarak belirlenmiştirsemihaaslan.av.tr (bu tutar her yıl yeniden değerleme oranına göre artar). Bunun dışında ortalama 2.000 TL kadar da gider avansı, tebligat masrafı gibi ödemeler yapılır. Toplamda bir boşanma davasının mahkeme veznesine yatırılması gereken masrafı birkaç bin TL’yi bulmaktadır (örn. 2025 için en az ~3.000 TL)denktas.av.trdenktas.av.tr. Tabii ki bu tutar, davanın kapsamına göre değişebilir: Örneğin boşanma dilekçesinde ayrıca 100.000 TL maddi tazminat talep edildiyse nispi harç olarak dava değerinin binde 68,31’i oranında ek harç ödenmesi gerekecektir.

Avukatlık ücreti: Boşanma davalarında bir avukat tutmak zorunlu değildir; kişiler kendi davalarını kendileri açıp yürütebilirler. Ancak hukuki prosedürlerin karmaşıklığı ve hak kaybı riskleri nedeniyle bir avukatla temsil edilmek çoğunlukla yararlı olmaktadır. Avukatlık ücreti, müvekkil ile avukat arasında serbestçe kararlaştırılır (Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’nin altına düşmemek kaydıyla). 2025 yılı için Türkiye Barolar Birliği’nin belirlediği asgari boşanma davası vekalet ücreti 30.000 TL + KDV’dirdenktas.av.tr. Örneğin İstanbul Barosu’nun 2025 tavsiye tarifesinde anlaşmalı boşanmalar için 75.000 TL, çekişmeli boşanmalar için 110.000 TL vekalet ücreti öngörülmüştürdenktas.av.tr. Fiilen avukatlar davanın zorluk derecesine, iş yüküne ve tarafların ekonomik durumuna göre farklı ücretler talep edebilirler. Anlaşmalı boşanmalar genelde daha kısa sürdüğü ve iş yükü nispeten az olduğu için avukatlık ücreti daha düşük olabilecekken, çekişmeli boşanmalarda süreç ve emek yoğunluğu nedeniyle ücretler daha yüksek olabilmektedirsemihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr.

Boşanma davasında yargılama giderlerini kaybeden taraf öder ilkesi gereğince, davayı kaybeden tarafa karşı tarafın avukatlık ücreti de yükletilir. Bu, karşı vekalet ücreti olarak adlandırılır ve maktu bir tutardır. 2025 yılı için boşanma davalarında karşı taraf vekalet ücreti tarifeye göre 30.000 TL’dirdenktas.av.tr. Örneğin davası reddedilen davacı, davalı avukatına bu tutarı ödemek zorunda kalır. Davada her iki tarafın taleplerinin kısmen kabul, kısmen reddi gibi bir durum olursa mahkeme hakkaniyete uygun bir dağılım yapabilir.

Maddi durumu kısıtlı olanlar için Baroların Adli Yardım Büroları aracılığıyla ücretsiz avukat desteği alma imkanı vardır. Eğer kişi avukat masrafını karşılayamayacak derecede fakir ise, bulunduğu il barosuna gerekli belgelerle başvurarak boşanma davası için adli yardımdan avukat talep edebilirdenktas.av.tr. Baro gerekli incelemeyi yapıp talebi kabul ederse, avukat ücreti baro tarafından ödenir ve kişi dava için ücret yükü altına girmez. Bu başvuru için genelde muhtarlıktan alınan fakirlik belgesi, ikametgah belgesi ve nüfus cüzdan fotokopisi gibi evraklar istenirdenktas.av.tr.

Masrafların toplamı: Özetle bir boşanma davası açarken; dava harçları ve giderleri (birkaç bin TL), varsa avukatlık ücreti (taraflarca anlaşılacak meblağ) ve karar sonrası karşı tarafa yükletilebilecek masraflar dikkate alınmalıdır. Anlaşmalı boşanmalar hem çabuk bittiği için hem de çekişme olmadığından toplam maliyeti daha düşük olmaktadır. Çekişmeli davalarda ise bilirkişi ücretleri, tanıkların getirilme masrafları, keşif giderleri vs. de eklenebileceğinden masraf artabilir. Dava sonunda mahkeme harç ve masrafları genelde haksız çıkan taraftan alır, ancak yoksulluk nafakası veya tazminat gibi taleplerde kısmi kabul/ret olursa her iki taraf da kendi masrafını üstlenebilir.

Sık Sorulan Sorular

Boşanma davası ne kadar sürer? – Davanın süresi, anlaşmalı veya çekişmeli olmasına göre çok değişir. Anlaşmalı boşanma davaları çoğunlukla 1-2 ay içinde sonuçlanır; dilekçe verildikten sonra mahkeme yakın bir tarihe duruşma günü verir ve taraflar hazır olup protokol onaylanınca aynı gün karar çıkarsemihaaslan.av.tr. Bazı durumlarda işlemlerin hızına göre bir ay içinde boşanma kesinleşebilir. Çekişmeli boşanma davaları ise mahkemenin iş yüküne ve delillerin toplanmasına bağlı olarak ilk derece mahkemesinde 1-2 yıl sürebilirsemihaaslan.av.tr. Örneğin tanık sayısı çoksa, bilirkişi raporu alınıyorsa ve duruşmalar 2-3 ay arayla yapılıyorsa bu süreç uzar. İlk mahkeme kararından sonra dosya istinaf ve gerekirse temyiz incelemesine giderse, buralarda da her birinde yaklaşık 6-12 ay ek süre harcanabilir. Yargıtay’ın incelemesi ortalama 1 yıl sürebilmektedirsemihaaslan.av.tr. Tüm süreç toplamda 2-3 yılı bulabilir. Ancak somut olarak kanıtı az, basit nitelikli çekişmeli davalar 3-4 duruşmada (ör. 6-8 ayda) karara çıkabilirken; çok çekişmeli davalar (mesela hem aldatma hem mal paylaşımı, çocukların velayeti vs. hepsi tartışmalıysa) 3 yıla kadar uzayabilmektedir. Kısacası, anlaşmalı boşanma en hızlı yoldur (tek celse); çekişmeli boşanmada ise kesin süre vermek mümkün olmayıp birkaç celsede biter ama genelde 1+ yıl sürersemihaaslan.av.tr.

Tek taraflı (eşin rızası olmadan) boşanma mümkün mü? – Evet. Türk hukukunda boşanma, tek tarafın istemiyle de gerçekleşebilir; eşin rızası şart değildir. Eşiniz boşanmak istemese bile siz çekişmeli boşanma davası açabilirsiniz. Bu durumda boşanabilmek için kanunda sayılan bir sebebe dayanıp onu ispat etmeniz gerekir. Örneğin eşiniz sizi aldatmışsa (zina) veya evlilik birliği çekilmez hale gelmişse (geçimsizlik) bunu kanıtlayarak onun isteği olmasa bile mahkeme kararıyla boşanabilirsiniz. Davalı eş duruşmalara gelmezse dava yokluğunda yürür, hatta tebligata rağmen cevap vermezse gıyabında karar verilebilir. Önemli olan, hakimi ikna edecek yasal boşanma sebebinin ortaya konmasıdır. Taraflardan biri istemese bile hakim şartlar oluştuğunda boşanmaya hükmedebilir. Özellikle fiilen ayrı yaşayan ve aralarında uzun süredir geçimsizlik olan çiftlerde, istemeyen tarafa rağmen boşanma kararı verilebilmektedir (TMK m.166/1-2 genel sebep)barandogan.av.tr. Hatta bir boşanma davası reddedilip kesinleşmiş ve eşler 3 yıl boyunca ayrı yaşamışlarsa, bu durum başlı başına boşanma sebebi sayılır; yeniden açılan davada hakim kusura bakmadan boşanmaya karar verir (TMK m.166/4). Özetle, tek taraflı boşanma davası açmak mümkündür ve diğer tarafın onayı olmasa bile hukuki gerekçeler ispatlandığında evlilik sona erdirilebilirsemihaaslan.av.tr.

Boşanmadan ayrı yaşanabilir mi? – Eşler, mahkeme kararı olmaksızın da fiilen ayrı yaşayabilirler; ancak bu durumda evlilik hukuken devam eder. Türk Medeni Kanunu, bazı hallerde eşlere ayrı yaşama hakkı tanımıştır (örneğin eşin can güvenliği tehlikedeyse veya ağır geçimsizlik varsa). Eğer bir eş haklı bir sebep olmadan ortak konutu terk ederse, diğer eş terk nedeniyle boşanma davası açmadan önce hakime başvurarak eve dön ihtarı yaptırabilir (TMK m.164). Bunun dışında, kanunda “ayrılık davası” diye bir müessese de vardır. TMK m.167’ye göre boşanma hakkı olan eş, dilerse boşanma yerine ayrılık kararı verilmesini isteyebiliresraakyildiz.av.tr. Mahkeme boşanma sebeplerini sabit görür ama evliliğin bitmesindense bir şans daha verilmesini uygun bulursa, 1 yıldan 3 yıla kadar süreyle ayrılığa karar verebiliresraakyildiz.av.tresraakyildiz.av.tr. Ayrılık kararıyla evlilik devam eder ancak eşler ayrı yaşar ve yükümlülükleri askıya alınır. Süre sonunda barışmazlarsa boşanma istenebiliresraakyildiz.av.tr. Uygulamada ayrılık davaları nadiren kullanılmaktadır; genelde doğrudan boşanma tercih edilir. Sonuç olarak boşanmadan da fiilen ayrı yaşamak mümkün, ancak resmi olarak evli gözükeceğiniz için yeniden evlenemezsiniz ve bazı yasal haklar (miras gibi) sürer. Ayrı yaşayan eş, eğer haklı sebebi varsa (ör. şiddet görmüşse) mahkemeden kendisi ve çocuklar için nafaka ve koruma tedbirleri talep edebilir (TMK m.197)hasgulerhukuk.com. Fakat nihai çözüm olarak evlilik birliğini tamamen sonlandırmak isteniyorsa boşanma davası açmak gerekecektir. Yine de kimi durumlarda çiftler boşanmadan yollarını fiilen ayırıp, aralarında protokol yaparak mal ve çocuk konularını gayriresmi düzenleyebilmektedir; bu tür durumlarda tarafların anlaşması önemli olsa da, herhangi bir hukuki ihtilafta yine resmi boşanma olmadığı için kanunen evli sayılacaklarından sorunlar çıkabilir.

Boşanma davası açmak için avukat tutmak şart mı? – Hayır, avukat tutmak yasal bir zorunluluk değildir. Herkes kendi davasını açabilir ve yürütebilir. Ancak boşanma davaları hukuki bilgi ve deneyim gerektiren süreçler içerir. Dilekçelerin usule uygun yazılması, delillerin toplanması, duruşma prosedürleri, hak kayıplarının önlenmesi gibi konularda deneyimli bir avukat büyük avantaj sağlar. Özellikle çekişmeli davalarda karşı tarafın bir avukatı varsa, sizin de avukatla temsil edilmeniz dengeli olacaktır. Anlaşmalı boşanmada dahi protokolün hatasız hazırlanması için avukat yardımı almak önerilirsemihaaslan.av.tr. Avukatlık ücretinin maddi boyutu düşünüldüğünde, ekonomik durumu elverenlerin bir avukatla anlaşması, uzun vadede daha sağlıklı sonuçlar doğurabilir. Unutulmamalıdır ki, usul kurallarına uymamak davanın reddine veya hak kaybına yol açabilir – örneğin yanlış yerde dava açmak yetki itirazıyla kayba sebep olabilirharbiyehukuk.com. Avukat, böyle durumların önüne geçilmesinde ve müvekkilinin haklarını en iyi şekilde savunmasında kritik rol oynar.

Boşanmada kadın tekrar kızlık soyadına mı döner? – Boşanma kararı kesinleşince kadın, evlenmeden önceki kızlık (bekârlık) soyadına otomatik olarak döner. Mahkeme ilamı nüfusa işlendiğinde soyadı güncellenir. Ancak kadın dilerse, “boşandığı eşinin soyadını taşımasına izin verilmesini” hakimden talep edebilir (TMK m.173). Bunun için kadının menfaati olması ve erkeğe zarar vermemesi şartı aranır. Hakim izin verirse kadın evlilik soyadını kullanmaya devam edebilir. Uygulamada özellikle mesleki tanınırlık sebebiyle bazı kadınlar bu talepte bulunmaktadır.

Boşanma gerçekleşmeden mal varlığını kaçıran eşe karşı ne yapılabilir? – Boşanma sürecinde bazı eşler, ileride paylaşmamak için mallarını üçüncü kişilere devretme yoluna gidebiliyor. Kanun, edinilmiş mal rejiminde bu durumu engellemek için TMK m.229’da “denkleştirme” ve “eklenecek değer” mekanizmalarını düzenlemiştir. Eğer bir eş, diğer eşin rızası olmadan mal rejimi sırasında olağandışı şekilde bir malını elden çıkarırsa (örneğin yok pahasına satma, hediye etme gibi), bu malın değeri sanki hala varmış gibi hesaba eklenirdenktas.av.tr. Böylece malı kaçırmak tasfiyede fayda sağlamaz. Yine de, karşı tarafın mal kaçırdığını fark eden eş, ihtiyati tedbir talep ederek mallara dava sonuna kadar satılamaz/bloke konması için mahkemeden karar isteyebilir. Özellikle tapuya kaydı olan ev, arsa gibi mallar için tapu kaydına “aile konutu şerhi” veya tedbir konulması sıkça yapılır. Bu sayede davalı eş, malı üçüncü kişiye satsa dahi o mal üzerindeki hak iddiası korunabilir (tabii üçüncü kişi iyiniyetle aldıysa ayrı bir karmaşıklık yaşanabilir, ancak genel olarak tedbir konan mal devredilemez).

Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler ve İlgili Mevzuat

Türk hukukunda boşanma ve sonuçları esas olarak 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir. Ayrıca yargılama usulü bakımından 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kuralları uygulanır. Boşanma davalarına özgü kurallar içeren özel bir usul kanunu olmamakla birlikte, 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun aile mahkemelerinin görevine giren davaları belirtir (TMK’nin ikinci kitabının üçüncü kısım hariç 118-395. maddeleri, yani aile hukukundan doğan tüm davalar aile mahkemesinde görülür)hasgulerhukuk.com. Boşanma davaları da bu kapsamdadır.

Türk Medeni Kanunu (TMK) boşanmanın sebeplerini, usul ve sonuçlarını ayrıntılı biçimde belirler:

• Boşanma Sebepleri: TMK m.161-166’da boşanma sebepleri sayılmıştır. Zina (aldatma) m.161’de, hayata kast, pek kötü muamele veya onur kırıcı davranış m.162’de, küçük düşürücü suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme m.163’de, terk m.164’de, akıl hastalığı m.165’de özel (mutlak) boşanma nedenleridir. Evlilik birliğinin sarsılması (şiddetli geçimsizlik) ise m.166/1’de genel (nisbi) boşanma sebebi olarak düzenlenmiştir. Ayrıca m.166/3 anlaşmalı boşanmayı, m.166/4 3 yıl ayrı kalma durumunda boşanmayı düzenlersemihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr. Uygulamada en sık karşılaşılan sebep, genel sebep olan evlilik birliğinin temelinden sarsılmasıdır; halk arasında “şiddetli geçimsizlik” olarak bilinir ve fiili olarak ispatlanması (örneğin sürekli kavga, geçimsizlik, ilgisizlik vs.) gerekir. Özel sebeplerden zina, hayata kast gibi durumlar ispatlandığında ise boşanma kararı verilir; ancak bu özel sebepler, öğrenmeden itibaren 6 ay ve olaydan itibaren 5 yıl içinde kullanılmazsa dava hakkı düşer (TMK m.161-164 süre şartları)semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr. Yargıtay içtihatları bu sürelerin hak düşürücü olduğunu birçok kararında vurgulamıştır. Kanunda ayrıca eşini affedenin bu sebeplere dayanamaması (afi halinde dava hakkı kalkar) hükmü de vardırsemihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr.
• Anlaşmalı Boşanma: TMK m.166/3, evlilik 1 yılı geçmişse eşlerin birlikte başvurması veya birinin davasını diğerinin kabul etmesi halinde boşanmaya karar verilebileceğini belirtir. Bu durumda hakimin tarafları bizzat dinlemesi, iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumuna ilişkin yaptıkları düzenlemeyi (protokolü) uygun bulması şarttırsemihaaslan.av.tr. Hakim, protokolü kamu düzenine veya çocuk menfaatine aykırı bulursa değişiklik önerebilir; taraflar kabul ederse boşanmaya karar verir, kabul etmezlerse dava çekişmeliye dönerbarandogan.av.tr.
• Boşanma Kararının Kapsamı: TMK m.182-184, hakimin boşanma kararında çocukların velayeti, iştirak nafakası, şahsi münasebet (görüşme) ve mali sonuçlar hakkında hüküm kuracağını düzenlerhasgulerhukuk.com. Hakim, tarafların kusur durumuna göre maddi-manevi tazminata (TMK m.174) ve yoksulluk nafakasına (TMK m.175) karar veriresraakyildiz.av.trhasgulerhukuk.com. Ayrıca kadının kişisel durumuna ilişkin TMK m.173 (soyadı kullanımı) gibi hususlar da karar başlığında yer alır. TMK m.184 uyarınca hakim, tarafların ve çocukların nüfus bilgilerini, mali sonuçları, velayet ve nafaka hususlarını kararda belirtir; tarafların kusur durumunu ve gerekçesini de hükme yazar. Bu nedenle boşanma ilamları oldukça ayrıntılıdır. Tarafların aralarında anlaşarak sundukları düzenlemeler de hakim onayından geçerek ilama dercedilir.
• Mal Rejimi ve Paylaşım: TMK m.218-242 arasında edinilmiş mallara katılma rejimi detaylandırılmıştır. Boşanma ile mal rejimi sona erer (m.225) ve tasfiye davası bu maddelere göre yapılır. Mal rejimi alacaklarına ilişkin davalarda 10 yıllık zamanaşımı uygulanır (Yargıtay bu konuda BK 146 genel hükmünü uygulamaktadır)demirbas.av.tr. Eşler arasında mal rejimi sözleşmesi yapılmışsa (örn. mal ayrılığı seçilmişse), paylaşım buna göre yürür.
• Usule İlişkin Hususlar: Boşanma davaları çekişmeli yargı işlerindendir ve HMK’nın genel usul hükümlerine tabidir. Dilekçelerin teatisi (davacı dilekçesi, davalının cevabı, davacının cevaba cevabı, davalının ikinci cevabı) aşaması tamamlandıktan sonra ön inceleme ve tahkikat yapılır. Taraflar iddia ve savunmalarını ancak belirli aşamalarda genişletebilir; örneğin ön inceleme tamamlandıktan sonra yeni bir talep ileri süremezler (HMK m.141)barandogan.av.trbarandogan.av.tr. Yargıtay, boşanma davasının ilerleyen aşamalarında (tahkikat sırasında) ilk kez yoksulluk nafakası talep edilmesini, karşı tarafın muvafakati olmadıkça usulen reddedilmesi gerektiğini kararlarında belirtmiştirbarandogan.av.trbarandogan.av.tr. Bu, usul kurallarının boşanmada da sıkı uygulandığını gösterir.
• Bağlı Haklar ve Zamanaşımı: TMK m.178’e göre, boşanmanın kesinleşmesiyle birlikte boşanmadan doğan dava hakları 1 yıl içinde kullanılmalıdır, aksi halde zamanaşımına uğrar. Buradaki dava haklarından kasıt, boşanmanın eki niteliğindeki maddi-manevi tazminat ile nafaka talepleridir (mal rejimi alacağı bu kapsama girmez). Yargıtay, özellikle tazminat taleplerinde bu süreye dikkat edildiğini vurgulamıştır. Örneğin boşanma kararı 2020’de kesinleşen biri, 2023’te maddi tazminat davası açarsa karşı taraf zamanaşımı itirazı ile bunu düşürebilir.
• Diğer Mevzuat: Boşanma ile ilgili olarak Türk Ceza Kanunu da bazı durumlarda devreye girer; örneğin nafaka ödemeyen eş hakkında icra takibi sonrası nafaka ödememe suçu nedeniyle ceza davası açılabilir (İcra İflas Kanunu m.344). Yine eşe şiddet veya tehdit gibi eylemler ceza kanununa göre suç teşkil eder ve boşanma davasından bağımsız cezai yaptırıma tabidir. Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesi Kanunu (6284), boşanma sürecinde de eşlerin can güvenliğini sağlamak için önemli tedbirler içerir; örneğin boşanma aşamasındaki bir kadın 6284 sayılı kanun uyarınca koruma tedbiri (uzaklaştırma kararı vs.) alabilir.
• Uluslararası Sözleşmeler: Türkiye, uluslararası aile hukuku alanında bazı sözleşmelere taraftır. Özellikle çocuk kaçırma konularında Lahey 1980 Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yön ve Kapsamına Dair Sözleşme hükümleri uygulanır. Boşanmış eşlerden biri çocuğu izinsiz yurtdışına götürürse bu sözleşme çerçevesinde iade davası açılabilir. Ayrıca Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi gereği, mahkemeler kararlarında çocuğun görüşünü belirli yaş üstünde dikkate almakla yükümlüdür. Yargıtay, 2017’deki bir kararında 12 yaşındaki çocuğun velayet konusundaki arzularının dinlenmeden velayet kararı verilmesini usul hatası saymıştırbarandogan.av.trbarandogan.av.tr. Yine Anayasa’nın 90. maddesi uyarınca uluslararası anlaşmaların iç hukuka üstünlüğü ilkesi bağlamında, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ek protokollerine dayanılarak ortak velayet uygulamasının önü açılmıştırkadimhukuk.com.trkadimhukuk.com.tr.

Özetle, Türk Medeni Kanunu boşanma sürecinin temel kanunudur ve boşanmanın her yönünü (sebepler, usuller, nafaka, tazminat, velayet vs.) ayrıntılı biçimde düzenler. Uygulamada mahkemeler kanun hükümlerini Yargıtay içtihatları ışığında yorumlayarak karar verirler. Bu nedenle önemli Yargıtay kararları da fiilen boşanma hukukunun bir parçası haline gelir. Aşağıda bazı emsal içtihatlar kısaca ele alınmıştır.

Örnek Yargıtay Kararları ve İçtihatlar

• Ortak Velayet İçtihadı (Yargıtay 2. HD, 20.02.2017, E.2016/15771 K.2017/1737): Bu karar, Türk hukukunda boşanma halindeki ortak velayetin mümkün olabileceğini gösteren ilk önemli içtihatlardandır. Kararda, “somut olay değerlendirildiğinde ‘ortak velayet’ kamu düzenine aykırı değildir” denilerek, her iki tarafın eşit hak ve sorumlulukla çocuğun velayetine sahip olabileceği vurgulanmıştırkadimhukuk.com.tr. Bu karar sonrasında mahkemeler, ebeveynlerin ikisinin de talep ettiği ve çocuğun yararının zedelenmediği durumlarda ortak velayete hükmetmeye başlamıştır.
• Ağır Kusurlu Eşe Nafaka Verilmemesi (Yargıtay 2. HD, 03.12.2014, E.2014/14137 K.2014/24491): Yargıtay, boşanma sebebi olaylarda daha ağır kusurlu olan taraf lehine yoksulluk nafakası hükmedilemeyeceğini pek çok kararında vurgulamıştır. Bu kararda da davalı-karşı davacı kadının boşanmada ağır kusurlu olduğu anlaşıldığından lehine yoksulluk nafakası bağlanmasının yasaya aykırı olduğu belirtilerek hüküm bozulmuşturbarandogan.av.tr. Aynı prensip maddi ve manevi tazminat talepleri için de geçerlidir: Boşanmada tamamen veya daha çok kusurlu eş, karşı taraftan tazminat talep edemez.
• Sadakatsiz Eşin Velayet Hakkı (Yargıtay 2. HD, 2010/20775): Bir kararında Yargıtay, zina eden eşin, diğer eşe göre kötü bir eş olsa da çocuğa karşı iyi bir ebeveyn olabileceğini belirterek, velayet değerlendirmesinde esas olanın çocuğun menfaati olduğunu vurgulamıştırbarandogan.av.tr. Kararda “hukuken iyi (sadık) bir eş olmak ile iyi bir ebeveyn olmak farklı kavramlardır” denilmiş; zina yapan annenin, çocukların bakım ve gelişimi için daha faydalı olduğu anlaşılıyorsa velayetin anneye verilebileceği ifade edilmiştirbarandogan.av.tr. Bu içtihat, velayet kararlarında ebeveynin ahlaki kusurundan ziyade çocuğun esenliğinin ön planda tutulacağını gösterir.
• Haysiyetsiz Hayat Sürme Sebebinin Yorumu (Yargıtay 2. HD, 2011/23825): TMK m.163’deki “haysiyetsiz hayat sürme” sebebiyle ilgili emsal bir olayda, kocanın sırf karısının başka bir erkekle telefonla konuştuğunu ve mesajlaştığını iddia ederek boşanma talep ettiği davada, Yargıtay bu fiillerin süreklilik arz eden bir gayri ahlaki yaşam tarzı oluşturmadığını belirtmiştirbarandogan.av.tr. Karara göre, bir kadının bir dönem başka bir erkekle mesajlaşması, eğer bu durum bir yaşam biçimi haline gelmemişse haysiyetsiz hayat olarak nitelendirilemez; dolayısıyla bu sebebe dayalı boşanma davası reddedilmelidirbarandogan.av.tr. Yargıtay burada haysiyetsiz hayat sebebinin ancak sürekli ve toplum nazarında küçük düşürücü bir yaşam tarzı benimsenmesi halinde oluşacağını, tekil ve kısa süreli hataların bu kapsama girmediğini ortaya koymuştur.
• Nafaka Yükümlülüğünde Gelir Durumu (Yargıtay 2. HD, 2020/1070): Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Özel Daire kararlarında, çalışmayan ya da geliri düşük olan kocanın da yoksulluk nafakası ödemekle yükümlü olabileceği belirtilmiştirbarandogan.av.trbarandogan.av.tr. Bir kararında, boşanmada tam kusurlu olan erkeğin düzenli geliri olmamasının onu nafaka ödemekten kurtarmayacağı; kadının asgari ücretle çalışıyor olmasının da yoksulluk nafakasına engel teşkil etmediği vurgulanmıştırbarandogan.av.trbarandogan.av.tr. Bu içtihat, nafaka takdirinde tarafların gelir durumunun “nafakanın miktarı” için önemli olduğunu, ancak sırf gelir az diye nafaka yükümlülüğünün kaldırılmayacağını ortaya koyar.

Yukarıdaki örnekler dışında, Yargıtay’ın boşanma hukukuna dair çok sayıda kararında çizdiği bazı önemli ilkeler şunlardır: Hakim, boşanma davalarında kamu düzenini gözeterek çocukların haklarını korur; tarafların sunduğu anlaşmaları çocukların yararına aykırı bulursa onaylamayabilirbarandogan.av.tr. Boşanmada kusur belirlemesi yapılırken, tarafların dava sürecindeki davranışları değil, evlilik birliği içindeki kusurlu davranışları esas alınır. Kusur durumunun tespiti, tazminat ve nafaka açısından kritiktir. Yargıtay, yerleşik olarak, eşit kusur halinde tarafların birbirinden maddi manevi tazminat isteyemeyeceğini, nafaka ise şartları varsa bağlanabileceğini belirtir. Ayrıca, fiili ayrılık nedeniyle boşanma (TMK 166/4) uygulaması, Anayasa Mahkemesi tarafından da değerlendirilmiş ve 3 yıllık sürenin makul olduğu kabul edilmiştir (AYM, 2011/36 E., 2012/17 K.). Bu hüküm uyarınca, boşanma davası reddedilen eşler, 3 yıl ayrı kalırlarsa yeniden boşanma davası açtıklarında artık kusur aranmaz, bu da önemli bir kolaylaştırıcı hükümdür.

---

Kaynakça:

Kulaçoğlu Hukuk (2021). Boşanmada Ortak Velayet Kararı. Kulaçoğlu Hukuk Bürosu Yayını. Erişim: https://kulacoglu.av.tr/bosanmada-ortak-velayet kulacoglu.av.trkadimhukuk.com.tr.

Aslan, S. (2023). Çekişmeli Boşanma Davaları. Semiha Aslan Hukuk Bürosu web sitesi. Erişim: https://www.semihaaslan.av.tr/cekismeli-bosanma semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr.

Aslan, S. (2023). Anlaşmalı Boşanma: Bilmeniz Gerekenler. Semiha Aslan Hukuk Bürosu web sitesi. Erişim: https://www.semihaaslan.av.tr/anlasmali-bosanma-bilmeniz-gerekenler semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr.

Aslan, S. (2023). Boşanma Davaları Ne Kadar Sürer?. Semiha Aslan Hukuk Bürosu web sitesi. Erişim: https://www.semihaaslan.av.tr/bosanma-davalari-ne-kadar-surede-biter semihaaslan.av.trsemihaaslan.av.tr.

Türk Medeni Kanunu (4721 sayılı, 2002). İlgili maddeler: 161-166 (boşanma sebepleri), 167-171 (ayrılık), 174-176 (tazminat ve nafakalar), 182-184 (çocukların durumu ve kararın kapsamı), 218-242 (edinilmiş mallara katılma rejimi).

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (6100 sayılı, 2011). İlgili maddeler: 118-186 (dava açılması ve yargılama usulü), özellikle m.141 (iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı)barandogan.av.tr.

Aile Mahkemeleri Kanunu (4787 sayılı, 2003). Madde 4: Aile hukukundan doğan davaların aile mahkemesinde görüleceğini belirtirhasgulerhukuk.com. Boşanma davalarının aile mahkemesinin görev alanına girdiğini düzenler.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Kararları:

20.02.2017 T. 2016/15771 E. 2017/1737 K. (Ortak velayet kararı – ortak velayetin kamu düzenine aykırı olmadığı)kadimhukuk.com.tr.

03.12.2014 T. 2014/14137 E. 2014/24491 K. (Ağır kusurlu eş lehine yoksulluk nafakası verilemeyeceği)barandogan.av.tr.

08.07.2010 T. 2010/20775 E. … K. (Zina eden eşe de şartlar uygunsa velayet verilebileceği – “iyi eş olmak iyi ebeveyn olmak farklıdır”)barandogan.av.tr.

22.11.2011 T. 2011/23825 E. … K. (Haysiyetsiz hayat sürme sebebinin yorumu – tek bir gayri meşru ilişki yaşam tarzı sayılmaz)barandogan.av.tr.

08.03.2021 T. 2021/809 E. 2021/1996 K. (Manevi tazminatın amacı ve ölçütleri üzerine, kişilik hakkı ihlali halinde tazminat hesap kriterleri)esraakyildiz.av.tresraakyildiz.av.tr.

Baran Doğan, B. (2021). Boşanma Davası ve Boşanma Sebepleri Nelerdir?. Barandogan Avukatlık Bürosu Blogu. Erişim: https://barandogan.av.tr/blog/medeni-hukuk/bosanma-davasi-ve-sebepleri-nelerdir.html barandogan.av.trbarandogan.av.tr.

Baran Doğan, B. (2021). Yoksulluk Nafakası Davası Nedir? Şartları Nelerdir?. Barandogan Avukatlık Bürosu Blogu. Erişim: https://barandogan.av.tr/blog/medeni-hukuk/yoksulluk-nafakasi-davasi-nedir.html barandogan.av.trbarandogan.av.tr.

Denktaş, P. (2025). Boşanmada Mal Paylaşımı (Mal Rejiminin Tasfiyesi). Denktaş Arb.&Hukuk Bürosu Makaleler. Erişim: https://denktas.av.tr/aile-hukuku/bosanmada-mal-paylasimi denktas.av.trdenktas.av.tr.

Denktaş, P. (2025). Boşanma Avukatı Ücreti ve Boşanma Davası Masrafları 2025. Denktaş Arb.&Hukuk Bürosu Makaleler. Erişim: https://denktas.av.tr/aile-hukuku/bosanma-avukati-ucreti-ne-kadar denktas.av.trdenktas.av.tr.

Harbiye Hukuk (2024). Boşanmak İçin Gerekli Evraklar Nelerdir? (Güncel 2025). Harbiye Hukuk Danışmanlık web sitesi. Erişim: https://www.harbiyehukuk.com/bosanmak-icin-gerekli-evraklar-2024 harbiyehukuk.comharbiyehukuk.com.

Kadim Hukuk (2025). Ortak Velayet Nedir? Şartları, Nafaka, Çocuğun İkametgahı…. Kadim Hukuk Bürosu Aile Hukuku Makalesi. Erişim: https://kadimhukuk.com.tr/makale/ortak-velayet-nedir kadimhukuk.com.tr.

Hasgüler Hukuk (n.d.). Nafaka Alacakları ve Aile Hukukunda Tazminat. Hasgüler Hukuki Makaleler. Erişim: https://www.hasgulerhukuk.com/…/nafaka-alacaklari-ve-aile-hukukunda-tazminat hasgulerhukuk.comhasgulerhukuk.com.

Akyıldız Yaşar, E. (2022). Ayrılık Davası ve Boşanma (TMK m.167-171). Esra Akyıldız Yaşar Avukatlık Web Sitesi. Erişim: https://www.esraakyildiz.av.tr/makaleler/ayrilik-davasi esraakyildiz.av.tresraakyildiz.av.tr.